Panel dyskusyjny stanowi uzupełnienie wystawy archeologicznej, prezentowanej w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, dotyczącej archeologii peryferii Państwa Piastów na przykładzie Małopolskiego Przełomu Wisły. W takim ujęciu termin „przełom” odnosi się zarówno do położenia geograficznego regionu, jak i istotnych przemian społecznych, religijnych, w kulturze materialnej, jakie tu zaszły w momencie kształtowania się polskiej państwowości. W trakcie panelu poruszone zostaną zagadnienia: władzy w okresie plemiennym i wczesnym państwie Piastów, funkcjonowania i znaczenia grodów jako ośrodków władzy, roli rzeki Wisły jako szlaku handlowego i drogi, wzdłuż której wędrowały kolejne ludy i idee, początków państwowości w Małopolsce północno-wschodniej.
6. From Chodlik to Sandomierz. "A turning point" on the peripheries of the Piast state.
The discussion panel complements the archaeological exhibition presented at the Museum of the Origins of the Polish State in Gniezno, concerning the archaeology of the peripheries of the Piast State, using the example of the Lesser Poland Gorge of the Vistula. The topics discussed concern a turning point in history, including significant social, religious, and material culture changes that took place at the time of the formation of Polish statehood. The panel will discuss the following issues: power in the tribal period and the early Piast state, the functioning and importance of strongholds as centres of power, the role of the Vistula River as a trade route and a route along which subsequent peoples and ideas travelled, and the beginnings of statehood in north-eastern Lesser Poland.
Koordynatorzy
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Referaty
Władza – plemię – terytorium. Grody Kotliny Chodelskiej
dr Łukasz Miechowicz
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
W dolinie Chodelki między 8 a 11 w. funkcjonowały cztery, blisko siebie położone grody. Wielki gród w Chodliku (8-10 w.) należy do najstarszych i największych założeń wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Położony dwa kilometry dalej gród w Żmijowiskach (9-pocz. 11 w.) jest najmniejszym założeniem tego typu w historycznej Małopolsce. Jego konstrukcja nawiązuje do obiektów znanych z zachodnich rubieży Słowiańszczyzny. Położony kilometr dalej gród w Kłodnicy (X-pocz. XI w.) być może zbudowano już z inicjatywy samych Piastów. W referacie zostanie omówione zagadnienie najstarszych grodów Słowian. Na przykładzie Kotliny Chodelskiej ukazane zostaną przemiany w budownictwie grodowym oraz kulturze materialnej i duchowej w różnych okresach chronologicznych. Zostanie podjęta próba odpowiedzi na pytanie czy grody nad Chodelką świadczą o ciągłości władzy, czy raczej jej burzliwych zmianach. Poruszone zostanie znaczenie szlaku wiślanego dla formowania się ośrodków władzy w Małopolsce.
Sandomierz i Zawichost: między Północą i Południem, Wschodem i Zachodem
dr hab. Marek Florek
Instytut Archeologii UMCS w Lublinie
Sandomierz i Zawichost to dwa komplementarne ośrodki powstałe w końcu X w. na peryferiach państwa piastowskiego, po przyłączeniu do niego terenów między Górami Świętokrzyskimi a Wisłą. Sandomierz, pierwotnie pomyślany jako punkt wyjścia do dalszej ekspansji na wschód i południe pełnił przede wszystkim funkcje administracyjno-militarne. Zawichost, który przed translokacją na obecne miejsce znajdował się na terenie późniejszej wsi Trójca, z racji położenia przy przeprawie wiślanej, na skrzyżowaniu szlaków łączących wybrzeże Bałtyku z terenami na południe od Karpat, i Europę Wschodnią z Europą Zachodnią był do końca 12 w. znaczącym ośrodkiem międzynarodowego handlu oraz wyspecjalizowanego rzemiosła. W powstaniu Sandomierza, prawdopodobnie również Zawichostu, oraz w budowaniu, po zlikwidowaniu dotychczasowych struktur osadniczych, nowych, o charakterze wczesnopaństwowym, znaczącą rolę odegrali przybysze z zewnątrz: Wielkopolski, Rusi, Węgier, być może również z Moraw i Skandynawii.
Zwierzęta w życiu mieszkańców Kotliny Chodelskiej we wczesnym średniowieczu
dr hab. Joanna Piątkowska-Małecka
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Celem referatu jest przybliżenie znaczenia zwierząt w życiu mieszkańców zespołów osadniczych z terenu Kotliny Chodelskiej we wczesnym średniowieczu. Przedstawione zostaną wyniki analiz archeozoologicznych zespołów faunistycznych pozyskanych podczas prac wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowiskach w Chodliku, Żmijowiskach, Kłodnicy i Podgórzu. Na ich podstawie zrekonstruowano konsumpcję mięsa i sposoby jego przygotowywania do spożycia. Odtworzono strategie gospodarowania zwierzętami, w tym zasady i cele prowadzonej hodowli oraz morfologię zwierząt. Dokonano także oceny przyżyciowego użytkowania zwierząt oraz wykorzystywania produktów odzwierzęcych, w tym surowca kościanego.
Międzyrzecze Wisły i Bugu jako obszar rywalizacji Piastów i Rurykowiczów. Badania ośrodków grodowych
dr Tomasz Dzieńkowski
Instytut Archeologii UMCS w Lublinie
dr hab. Marcin Wołoszyn
Uniwersytet Rzeszowski
Archeologiczny obraz międzyrzecza Wisły i Bugu jest szczególnie interesujący w kontekście rozważań nad formowaniem się wschodniej granicy władztwa Piastów i rywalizacji o te tereny z Rurykowiczami. Prowadzone od niemal wieku prace wykopaliskowe koncentrowały się na różnego typu obiektach, ale najwięcej jakościowych informacji pozyskano z interdyscyplinarnych badań grodzisk. W referacie omówione zostały zmiany jakie zaszły w X i XI wieku w organizacji grodowej oraz ukonstytuowanie się nowych ośrodków władzy związanych z rozszerzania się stref wpływów zarówno Piastów jak i Rurykowiczów. Dokonano próby określenia kontekstu społeczno-kulturowego, a nawet polityczno-administracyjnego ich powstawania. Wnioski wynikające z analizy grodów i źródeł archeologicznych wskazują na stabilny rozwój regionu w okresie przedpaństwowym, następnie u progu wieku XI rozpoczyna się proces gwałtownych zmian politycznych i kulturowych.
